CHỌN VÁN ĐỂ LÀM LOA VÁN HỞ

Giả vờ chúng ta đã chọn được đôi loa Eminence Alpha 15A làm loa bass và loa Markaudio Alpair 12P làm loa trung và cao cho loa ván hở 2 đường tiếng rồi, dựa vào các thông số kỹ thuật của chúng như Qts cao, độ nhạy cao…

Giờ ta sẽ phải tính xem dùng ván như thế nào để lắp chúng.

Quan điểm của khoai Tây và tôi cũng đồng ý đó là loa ván hở (open baffle) là loa ván hở còn loa mà anh em bỏ cái nắp sau của thùng loa đi để cho nó hở đít ra thì phải gọi là loa open back chứ ko phải 100% là loa ván hở. Loa ván hở phải là loa chỉ sử dụng đúng 1 cái ván chơ hơ mà ngạo nghễ, đơn giản mà tinh tế, mỏng manh mà hiên ngang ở giữa phòng, như vậy mới coi là loa ván hở. Người không biết khi nhìn vào sẽ phải thốt lên kiểu “cái loa này nó có ra tiếng được không cháu?” kiểu thế, nhìn nó mới lạ, mới độc. Thế mà nó có bass mới khó.

Ván của loa ván hở cần phải có các yếu tố sau:

1.Chắc chắn: Tức là không được rung lắc trong khi chơi nhạc. Rung sẽ tạo ra hiệu ứng Doppler giống như kiểu 10 ông bắn súng đồng loạt nhưng mỗi ông lệch nhau 1 vài giây ấy. Để cho chắc chắn thì thường là phải làm cho nó nặng, Tây nó còn làm bằng xi măng, tường, để cho nó chắc. Dân chơi thì cho cát vào giữa 2 tấm ván kiểu loa Sand filled baffle nổi tiếng của Wharfedale… Tóm lại, trong trường hợp của tôi, tôi dùng một tấm ván bằng gỗ thịt dày 3.5cm để cho nó nặng cùng với khung đỡ bằng sắt, chân chống rung. Nợ các bác hình ảnh vì đang cho sản xuất chưa hoàn thiện.

2.Bề mặt phẳng , nhẵn: Khác với loa thùng, bề mặt ván của loa ván hở cũng trở thành một bề mặt phản xạ nên nó cần phải phẳng để không gây tán xạ lung tung mà chỉ đi thẳng tới người nghe mà thôi. Chất liệu thì cái gì cũng được miếng là phẳng và cứng. Tôi đã từng làm bằng mica trong suốt, lắp đèn ở đáy cho nó lung linh, cũng ok. Đã bán và hình dưới là ở nhà khách.

3.Quan trọng nhất là kích thước. Kích thước của ván phải đảm bảo sao cho đủ dài, đủ rộng để ở tần số thấp nhất tín hiệu tần số thấp từ mặt trước và mặt sau nó không tim đến được với nhau để xoạc nhau. Mà nói chung là loa có Qts thấp thì ván càng phải to và rộng, loa có Qts cao thì làm ván nhỏ cũng được.

Hình ảnh dưới đây cho thấy sự tương quan giữa các kích thước của tấm ván và tần số thấp tạo ra của loa tương ứng mà không tính đến hệ số Qts của loa. Căn cứ vào hình này thì để có thể tạo ra tần số cỡ 40Hz thì tấm ván đó phải rộng cỡ 90 inch (~2,3m). Qúa to và mất thẩm mỹ. Tự nhiên nhìn thấy hai cái tấm gỗ vuông to đùng ở giữa nhà, đã thế lại chả trang trí gì nhìn chả đẹp dù âm thanh có hay.

Để tiện cho anh em tham khảo tôi chia sẻ với an hem một “phần mềm” excel của Tây viết để mô phỏng các driver khác nhau với các kích thước tấm ván khác nhau. Anh em chỉ việc nhập thông số của driver vào và điều chỉnh kích thước của tấm ván theo chiều cao, chiều dọc mong muốn. Ngoài ra còn cả khoảng cách đặt loa so với tường ở bên cạnh, đằng sau loa… Họ sử dụng luôn Supravox 215 Signature Bicone làm ví dụ minh họa.

Anh em tải về ở đây. Sau khi anh em nhập vào xong sẽ thấy một đáp tuyến tần số tương ứng, nếu mà bằng phẳng và xuống sâu ở phần tần số thấp thì tức là ngon rồi. Cứ thế triển luôn. Hạn chế của phần mềm này là nó chỉ mô phỏng cho một driver toàn dải, nếu 2 đường tiếng thì không mô phỏng được. Hai đường tiếng thì chỉ có cách test và đo bằng mic chuyên dụng để vẽ đăc tuyến mà thôi.

Thực tế của tôi thì tính thẩm mỹ luôn đặt ngang hàng với chất lượng âm thanh, tôi không chịu nổi khi nhìn thấy đôi loan gang to bè bè ở trong phòng, vậy tôi chọn kích thước gọn nhỏ nhất có thể với driver 38cm của Eminence Alpha 15a, tức là độ rộng chỉ 50cm thôi và chiều cao thì là 105cm (theo thước Lỗ Ban cho nó có tí logic thay vì 100cm), chiều cao xung quanh 100 cm là chiều cao tiêu chuẩn đối với một đôi loa thông thường khi người nghe ngồi nghe và phần dải tần cao vào đúng tầm tai của người nghe khi ngồi.

4.Khi xem các thiết kế của Martin J. King, anh em sẽ thấy cái loa toàn dải nó cứ bị lệch sang một bên thay vì lắp ở giữa tấm ván nhìn rất ngứa mắt, hihi. Nó để đó là có lý do của nó đấy, anh em để ý thấy từ tâm của cái loa toàn dải đó tới 4 cạnh của ván có độ dài rất khác nhau, không có cái nào bằng cái nào cả. Đó là một cái bẫy đơn giản để các bước sóng nó có độ dài khác nhau khi vượt qua tấm ván để đến với nhau tránh việc triệt tiêu nhau giữa tín hiệu sau và tín hiệu trước. Đó cũng giống như lý do các bộ loa thùng đời mới họ chém các cạnh vát viếc các kiểu để hạn chế các cạnh song song và bằng nhau nhằm hạn chế sóng đứng hình thành bên trong. Việc này là cần thiết nếu đặt loa song song với tường ở phía sau và phòng ít đồ, còn nếu đặt loa chéo so với tường sau thì việc này cũng không còn cần thiết nữa.

Với thiết kế cho cặp Eminence Alpha 15A và Markaudio Alpair 12p cuả tôi, tôi cũng làm lệch như vậy và với kích thước như hình vẽ dưới đây. Lưu ý khi cắt hay khoét lỗ là chúng ta khoét lỗ đối xứng nhau, đã khoét lệnh sang bên trái ở một tấm rồi thì phải khoét lệch sang bên phải ở tấm kia để giống như kiểu soi gương ấy.

Trong trường hợp lắp xong mà anh em cảm thấy thiếu bass (tôi thì thấy bình thường) thì có thể làm một trong các cách sau để tăng bass ở đôi loa Alpha 15A:

a.Làm một cái U-frame cho nó, làm một cái thùng bao quanh con Alpha15A và hở đít ra, độ sâu của thùng thì tùy anh em nhưng theo tôi tầm 25cm là ok rồi. Việc làm thêm U-frame và H-frame thực chất ra là làm tăng cái khoảng cách di chuyển của tín hiệu tần số thấp từ mặt trước ra mặt sau và ngược lại, tức là ở tần số thấp nhất thì chúng nó cũng vẫn ko tìm đến được với nhau để triệt tiêu lẫn nhau. Đơn giản là thế thôi. Làm xong cái khung ở đằng sau con Alpha 15A thì khi nhìn từ trên trần nhà xuống cái loa sẽ thấy hình chữ U, đó nó gọi là U-frame.

b.Nếu vẫn thấy ít bass quá chơi nhạc sàn chưa đã (tôi đùa tí an hem nào chơi nhạc sàn đừng làm loa ván hở nhé) thì làm H-frame, tức là mthêm một cái khung gỗ nữa ở trước mặt của Alpha 15A và khi nhìn thừ trên xuống sẽ thành hình chữ H. Tây nó gọi là H-frame.

c.Còn một cách nữa đó là làm một tấm ván nhỏ chia đôi mặt sau của củ loa 15A làm đôi. Tôi sẽ làm theo cách này để nhìn cho nó thanh thoát mặc dù không hiệu quả bằng cách trên.

Chỉ đơn giản thế thôi mọi ngừoi ạ, quan trọng là mình vừa làm vừa điều chỉnh, trải nghiệm, cái ván hở nó hay ở cái chỗ đó. Việc điều chỉnh vị trí đặt loa cũng là một cách làm cho loa chơi hay hơn.

Hy vọng bài này giải đáp được phần nào thắc mắc của anh em. Bài sau chắc nói tới phân tần cho cặp loa này. Mọt lần nữa nợ an hem hình ảnh nhé.

Audible Hertz Shop.